د افغانستان د دبهرنیو چارو لومړی وزیر ارسلا خان جبارخیل او کورنۍ
ارسلا خان جبارخیل د امیر شیر علي خان رحمه الله د حکومت پر مهال د د بهرنیو چارو وزیر وو. د افغان – انګلیس په دویمه جګړه کښي د میوند غزا په ډګر کښي د غازي سردار محمد ایوب خان رحمه الله تر څنګ معاذالله خان او جنرال تاج محمد خان چي د ارسلا خان جبارخيل زامن وه رغنده رول لوبولی او د میوند د اتلانو په نوملړ کښې یې ځای خپل کړی. د تاریخي روایتونو له مخه جنرال تاج محمد خان د میوند په جګړه کښي د هغې جبهې قوماندان وو چي انګریزان یې شاتګ ته اړ کړل. کله چي امیر عبدالرحمٰن خان واکمن شو نو وزیر ارسلا خان جبارخېل یې له خپلې کورنۍ سره هند ته تبعید کړ.
جنرال تاج محمدخان احمدزی جبارخیل
د وزیر ارسلاخان غلجی جبارخیل زوي، د غازي مهابت خان جبارخیل لمسی او د لنګرخان کړوسی وو چي۱۸۵۰ع کال د ننګرهار د حصارک غلځۍ اولسوالی د لنګرخیلو په کلي کي خانانو په کورنۍ کي زیږدلې ده. لومړنی نظامي ښوونځی یې د امیرشېرعلی لومړی دوره کي په کابل کي تر سره کړې، د لومړي ځل لپاره د شېرپور د تاریخي کلا امنیت ساتلو مسول مقرر سو. دوهم ځل لپاره د هرات د نظامي فرقې قومندان مقرر سو.
په ۱۸۹۷ع کال کي د سردار ایوب خان سره ملګری سو، د انګریزانو په مقابل کي د میوند په تاریخی جګړه کي تر اخري سلګۍ پوري ایوب خان سره ملګری وو. ایوب خان او جنرال تاج محمدخان جبارخیل ایران هیواد ته ولاړل خو نامردي له کبله ایرانیانو غازیان انګریزانو ته وسپارل. دواړه هند برطانوي کي تر اخري سلګۍ پاته سول، وروسته دواړه پېښور کي يو ځای ښخ سو.
د افغانستان لومړنۍ کابينه،۱۸۷۰ع: امير شېرعلي خان په افغاني نبض پوه مدير او مدبر شخص وو چي يوه نيمه پېړۍ د مخه يې پر افغانانو پخپله يوولس کلنه دوره کي د پرمختګ خورا ښې دروازې راخلاصي کړلې، خو د دښمنانو له لوري ډېر ژر وتړل سوې. کله چي امير شېر علي خان دويم ځل د افغانستان امير سو ( ۱۸۶۸ـ ۱۸۷۸ ع کلونه) په هيواد کي د نوي تمدن پير پيل سو او په لومړي ځل امير د همدې پروګرام له مخه يوه نيمه پېړۍ مخکي تر پاچاهي مقام را لاندي يو حکومت جوړ کړ، صدر اعظم يې ورته وټاکه او وزيران يې ورته مقرر کړل. دې کابينه کي لاندي کسان وګومارل سول. ????صدراعظم: سيد نور محمد شاه پښينګی وو چي د لوی ټول مختار رسمي نوم يې وو٭. ????حسابي چارو مشر يا په اوسنۍ اصطلاح د ماليې وزير او مستوقي الممالک يې ميرزا حبيب الله خان وردګ و چي «لوی ملک» يې باله. ????د باندنيو چارو وزير يې ارسلا خان جبارخېل و چي «لوی مين د باندې» يې باله. ???? د غرونو وزير يا په اوسنۍ اصطلاح د کورنيو چارو وزير يې عصمت الله خان غلجی و چي «لوی مين د غرونو» يې باله. ???? دبير الملک يا په اوسنۍ اصطلاح سرمنشي يې محمد حسن خان و چي «لوی کښل» يې باله. ????معير الدوله يا په اوسنۍ اصطلاح د کابل والي يې احمد عليخان چغتايي و چي لوی ټولولی يې باله. د بده مرغه په ۱۸۷۸ع کال پر هيواد د انګرېزانو دوهم تېري هر څه ګډوډ کړل او په ۱۸۸۰ کال په هيواد کي د امير عبد الرحمن خان يو کسيزه ديکتاتوري ټينګه سوه او بيا د مشروطيت د غورځنګ د سر تر قربانيو وروسته په ۱۹۱۹ع کال د افغانستان بشپړه خپواکي تر لاسه او وروسته کابينه جوړه سوه. په لوړ عکس کي شېرعلي خان له خپلي کابينې سره ښکاري چي په غېږ کي خپل زوی عبدالله جان، د کيڼ لوری دوهم مشر شاغاسي شېردل خان (لوی نایب/ناب) دئ د چي د امیر نږدې ملګری/ د امير امان الله خان مورنی نيکه پا په بله وينا د امير حبيب الله خان خسر، د امير حبيب الله خان د ماينې، عليا حضرت سرور سلطان بېگم پلار و، ښي اړخ ته د ننګرهار د لالپورې نامتو خان او شېرعلي خان خسر، سعادت خان مومند ښکاري چي د امیر محمد یعقوب خان او سردار محمد ایوب خان مورنی نيکه وو، او شاته نور وزيران ښکاري، تاسي که څوک پکښي پېژنئ؛ راته وليکئ. ٭سيد نورمحمد شاه اغا په اصل کي د پښين وو، د هغه په اړه ماته کابل، پښين په حرمزو او ارغنداو کي د صدراعظم په نامه باغ مالوم دئ. پښتون زوی
امیر شیر علی خان په واکمنۍ کي د تېر بل هر وخت په پرتله، احمدزیو په سیاسي نظام کي پراخه ونډه درلوده، په دې دوره کي له احمدزیو څخه عصمت الله خان جبارخېل د کورنیو چارو او ارسلا خان جبارخېل د بهرنیو چارو د وزارت دنده پر غاړه درلوده. کله چي امیر عبدالرحمن خان واک ترلاسه کړ، د غازي محمدشاه خان بابکرخېل کورنۍ یې سوات ته تبعید کړه؛ میرافغان عصمت الله خان جبارخېل یې زنداني او څه مهال وروسته په شهادت ورساوه او وزیر ارسلا خان جبارخېل یې له خپلې کورنۍ سره هند ته تبعید کړ. په دې اړه امیر عبدالرحمن خان په خپل کتاب (تاج التواریخ) کې داسې لیکي:
”عصمت الله خان جبارخېل و دیګر خوانین غلجایی دوست و اقوام مرحوم شیرعلی خان بودند و از این جهت با معاندین من مراوده داشتند و در میان طوایف فساد میکردند، به جهت این کار عصمت الله خان را در سنه ۱۳۰۰ ش حبس نمودم. چون این شخص یکی از خوانین غلجایې بود، محبوس شدن او یکی از جهات هیجان طایفه غلجایې ګردید “(خیبري، ۱۳۸۸: ۱۵۳).