محمد گل نوري به چې د خپلې دندې له مخې كله كله نورو ولسواليو، ليريو پرتو سيمو او كليو ته ورته، نو هورې به يې له خلكو څخه متلونه، سندرې او لغات راټولول، چې په زرگونو متلونه، سندرې، فولكلوري مواد او نوره ولسي پانگه يې راټوله كړه. دغه راز يې له ليريو پرتو سيمو څخه يوولس ټوكه دېوانونه راټول كړل او پر هغه مهال يې په وړيا توگه انجمن ته وړاندې كړل:
د محمد امان دېوان.
د محشور د كلي د باركزي حاجي جمعه دېوان.
د عبدالله پوپلزي دېوان.
د عبدالنبي بېټني دېوان.
د ملا شېر محمد هوتك دېوان.
د ملا يار محمد دېوان (دوه ټوكه او يوه پښتو ميراثنامه، په نظم كې.)
د حنان دېوان.
د عبدالعزيز قرقدان دېوان.
د كريم داد دېوان (د اخوند دروېزه زوى.)
قلمي تجويد (د ملا باز محمد شاعر.)
د پښتو انشاء (دوه ټوكه).
كه څه هم ارواښاد نوري كولاى شول چې دا دېوانونه په لوړه بيه پر پښتو ټولنې، كومې خپرندويې ټولنې، يا هم بل ارگان وپلوري، يا يې هم د ځينو اوسمهالو ليكوالو په څېر په خپلو الماريو كې كولپ كړي، خو ده د خپل ملي احساس له مخې دغه ټول موندل شوي اثار ولس او ملت ته وړاندې كړل، چې بله ورځ د ده له مړينې سره سم د وركاوي له گواښ سره مخ نه شي، يا هم د طبيعي افتونو او پېښو ښكار نه شي.
رحمت الله مړوند د ۱۳۵۱ ل ل کال د كندهار مجلې په پرله پسې ۱۴۳ زمري مياشت د گڼې په شپږم مخ كې له ارواښاد محمد گل نوري سره يوه مركه كړې او په دغه مرکه کې زموږ دغه ليکوال د خپل زړگي ټول بړاس ايستلى او د يوې پوښتنې په ځواب كې يې ويلي دي:
«تر اوسه پورې د ځان لپاره يوه سرپناه هم نه لرم او كډه په شا گرځم.» دا دى د يوه هېواد د هغه نامتو فولكلوريسټ ژوند او حالت، چې پر افغانستان سربېره يې د نړۍ په يو شمېر هېوادونو كې خلك مني او كارونه يې ارزښت لري. كه چېرې دغه ډول بله سټه په بل هېواد كې واى، ښايي په ژوندوني به يې ځينې واټونه د هغه په نوم نومول او ان چې اكاډمۍ به يې هم د هغه په نامه جوړولې. موږ وينو چې هغه كه له يوې خوا دا تمه نه درلوده، له بلې خوا يې پر زياتو خواريو سربېره خپله هڅه او هاند نه دى پرې ايښى.
د استاد تر ټولو خوږه خاطره
استاد ته چا پر چاپ شويو كتابونو يوه پولۍ هم نه ده وركړې. هغه په دې برخه كې له مزد او لاسباړې (حق الزحمې) پرته د خپل ولس خدمت ته ملا تړلې وه. هغه په خپله همدغه مركه كې د خپلو خوږو خاطرو په لړ كې تر ټولو خوږه او نه هېرېدونكې خاطره هغه گڼلې چې په ۱۳۱۸ ل ل کال کې يې د پښتو ټولنې له خوا لومړنى كتاب «ليك ښوونكى» په دوو ټوكو كې چاپ شو.
رښتيا هم ځينې پوهان كه له يوې خوا، لکه د نورو ليكوالو په څېر، خپل اثار خپل زامن گڼي، له بلې خوا د لومړي كتاب خپرېدل بل خوند او كيفيت لري او په دې خوند به هغه څوك پوهېږي چې كتابونه يې چاپ شوي وي. دلته استاد نورې خپلې ترخې خاطرې هم يادې کړې دي.
د استاد تر ټولو ترخه خاطره
ډېره ترخه او نه هېرېدونكې خاطره، چې د مرگ تر ساعته به مې لا هم په زړه كې وي، هغه دا ده چې د ادبي انجمن او پښتو ټولنې د تاسيس له وخته څوك په دې بريالي نه سول چې يو لوى پښتو قاموس جوړ كړي. په هغه وخت كې چې زه د تاليف او ترجمې مدير وم او بيا د افغانستان د محلي ژبو او لغاتو د څانگې د آمر په توگه وټاكل سوم، نو د مطبوعاتو د مستقل رياست د رسمي ليك په ذريعه وگومارل سوم، چې ژر تر ژره بايد پښتو قاموس جوړ كړم او دا خبره هم په ليك كې زياته سوې وه چې كه د دغه كار تر عهدې ووتلې، نو ستا مكافات به د عمومي مدير رتبه او معاش وي. لنډه دا چې په ډېر زحمت مې د خپلې لور (طيبو) په مرسته دغه قاموس ترتيب او ميدان ته راويوست، چې نيم يې د شين تر رديفه د كندهار په دولتي مطبعه كې د ايازي صاحب په كوښښ او زما په خپله تصحيح او د شين له رديف څخه بيا تر پايه د كابل په دولتي مطبعه كې چاپ سو. په دغه وخت كې زه په كندهار كې د مطبعې مدير وم، ځكه مې ونه ليد چې نوموړى قاموس په څه ترتيب چاپ سو. كله چې دا قاموس، چې ما (نوراللغات) نوم پر ايښى وو، د پښتو قاموس په نامه نشر سو او ما وكوت، نو له بده مرغه زما نوم پر لومړۍ پاڼه نه وو ليكل سوى، لېكن د نورو اشخاصو د نومونو په لړ كې زما نوم هم ورسره ليكل سوى وو. په دې ډول زما د كلو كلو زحمت، مكافات او همدغه وعدې چې قاموس به د محمد گل نوري په نامه طبع كوو، عبث ولاړ”.(۱)
دلته د استاد د ترخې خاطرې لوستل د هر بادرده هېودوال او قلموال زړه دردوي، ځكه پر يوه مخ ليكنه د ليكوال څومره ډېره انرژي لگېږي او څومره خواري غواړي، پاتې شوه د يوه پرېړ قاموس ليكنه، چې استاد يې هر لغت په څومره خوارۍ راټول كړى، مانا يې ورته پيدا كړې، بيا يې د خپلې لور په مرسته ترتيب كړى، خو كله چې له “شين” رديف څخه د “ي” تر رديفه پورې برخه يې چاپېږي، د استاد نوم يوازې د مرستندويو كسانو په كتار كې ليكل كېږي. گواكې دا چې ده خو د قاموس په راټولونه كې يوازې څه ناڅه مرسته كړې ده. د پښتو ټولنې پر دغه كار بيا چا څه ونه ويل، نه يې هم ويلي دي، په كار خو دا وه چې يادونه يې شوې واى، ځكه په داسې يوه معتبره اداره كې داسې يوه درغلي شوې، چې له بده مرغه يوازې استاد سيال كاكړ ورته په خپل كتاب (ادبي انځور) كې يوه اشاره كړې ده:
“پښتو قاموس د استاد نوري هغه تاريخي تاليف دى، چې په ۱۳۳۰ ل كال كې د پښتو ټولنې له خوا په دوو ټوكو كې خپور سو. په كار خو دا وه چې دواړه ټوكونه استاد نوري ته منسوب واى، خو ښاغلي رښتين داسې ونه كړ، تش يې د دواړو ټوكونو په سرو كې داسې وكښل: خو په تېره ښاغلي محمد گل نوري د لغاتو د څانگې وروستي مدير په دغه ليار كې ډېر زحمتونه گاللي دي او په زياته برخه يې تودين او تبيض كړې ده”.(۱)
كه څه هم ځينې خلک به دا وايي چې داسې يوه درغلي هېڅ امكان نه لري، خو د ارواښاد استاد نوري په حق كې دا شوې بې انصافي خو هم د زغم وړ نه ده. بله دا چې د استاد نوري هغه خواري خو بايد يوازې په يوه جمله كې خلاصه نه شي. د هغه اثر بايد هغه په خپل نوم خپور شوى واى. كه څوك دا نه مني، چې دغه اثر دې د استاد نوري وي، موږ به د چاپ شوي قاموس د الف رديف په پاى كې د استاد نوري يو خپور شوى يادښت راواخلو، چې د خپرندوى ورته پام نه دى شوى، چې ويې باسي، ځكه استاد دغه قاموس ته نوراللغات نوم وركړى وو، چې پښتو ټولنې پښتو قاموس نومولى دى. دغه يادښت د نوراللغات يا پښتو قاموس د لومړي ټوك، د الف رديف په پاى كې پر ۶۹ مخ باندې راغلى دی:
“نوراللغات د الف رديف پاي ته ورسېدى، د دې رديف لغات او مصادر او څلورگوني مشتفات او اصطلاحات په لاندې شمېر سره دي:
لغات ۱۷۵۹
مصادر ۱۴۸
مشتقات ۵۱۶
اصطلاحات ۴۱۳ (۳)
دغه يادښت په خپله دا زباتوي، چې دغه قاموس د استاد محمد گل نوري له خوا ليكل شوى، ترتيب شوى او اوډل شوى دى.
د محمد گل نوري نور غلا شوي كتابونه
د استاد نوري پر ځينو نورو اثارو هم خلكو خېټه اچولې، يا يې د ده په ژوندوني، يا هم تر مړينې وروسته په خپلو نومونو خپاره كړي دي. د ساري په توگه ملي هنداره د استاد نوري د فولكلوريكو كيسو يوه په زړه پورې لړۍ او مشهور اثر دى، چې په زياتو كورنيو كې خلك ورسره اشنا دي او په كندهار كې خو زيات مينه وال لري. پر كندهار سربېره په گڼ شمېر نورو سيمو كې هم ډېرو خلکو دغه نكلونه لوستلي دي. دغه اثر څو څو ځلې د بل چا په نامه چاپ شوی، ان چې د پاكستان په ټلويزيون كې د ډرامو په بڼه كې په يوه لړۍ كې خپور شو، خو د بل چا نوم به د ليكوال په توگه ليكل كېده. حال دا چې حق د استاد نوري وو، چې بايد يادونه يې شوې واى.
د استاد سيال كاكړ د ليكنې په استناد:
“په پېښور كې د قديمي كتابخانې له خوا د ملي هندارې لومړى او دويم ټوك د حاجي فضل احمد او حاجي عبدالرحيم له خوا چاپ شو، چې د ليكوال نوم يې په محمد كامل نوري وربدل او دغه دوه ټوكه كتابونه څو څو ځلې چاپ او بازار ته وړاندې شول”. څرگنده نه ده چې هغه مهال ولې چا دغه اړخ ته پام ونه كړ او حكومت يې ولې مخنيوى نه كاوه؟ كه حكومت په دغو كارونو كې د مداخلې او تصرف حق ځان ته نه وركاوه، په خپله پښتو ټولنې څنگه دا ډول چارو ته قانوني لارې چارې نه سنجولې؟ د استاد سيال كاكړ د ادبي انځور نومي كتاب په ۱۸۲ مخ كې يوه بله يادونه هم لولو:
د ملي هندارې
“… د استاد نوري د ملي هندارې يوه لويه برخه ښاغلي شفيق وجدان په “ادبيات مردم” نومي كتاب كې بې له څه حوالې راوړې او د يونيسكو نړيواله پنځه سوه ډالريزه جايزه يې هم اخيستې ده”.
دغه راز متلونه نومى كتاب، چې د استاد نوري اثر دى، په ۱۳۲۷ ل ل كال كې د استاد نوري له خوا چاپ شو، چې دويم ځل پښتو ټولنې له څه زياتونې او سمونې سره سم په ۱۳۴۴ ل كال كې بيا چاپ او خپور كړ. د دې تر څنگ پښتو اهنگونه د استاد نوري د څو كلنو خواريو يوه بله لاسته راوړنه ده، چې ډېرې ولسي سندرې يې د سازونو په مرسته او د موسيقۍ په سر و تال كې ولس ته وړاندې شوې دي. دغه اثر بيا په ۱۳۲۵ او ۱۳۲۶ ل ل کال كې د استاد بېنوا له خوا د “چند اهنگ پشتو” تر سرليك لاندې بيا خپور شو، چې د استاد نوري يادونه هېڅ نه ده په كې راغلې.
ملي سندرې
ملي سندرې د استاد نوري بل اثر دى، چې په ۱۳۲۳ ل ل كال كې د پښتو ټولنې له خوا خپور شو. دغه اثر بيا په ۱۳۳۴ ل كال كې له كومې يادونې پرته د پښتو ټولنې له خوا بيا خپور شو، چې د پښتني سندرې د لومړي ټوك نوم يې وركړى وو، چې محمد دين ژواك يې د اهتمام چارې ترسره كړې وې.
له استاد سره دا شوې جفاگانې د هېرېدو نه دي. كه چېرې يې هغه خپاره شوي اثار بيا خپرېږي، بايد چې انصاف په پام كې ونيول شي، ځكه چې ده پر هر اثر باندې زياتې خولې تويې كړي او ډېرې سختۍ يې گاللې دي. د فولكلور په هر ډگر كې استاد نوري بنسټونه ايښي دي، تر ده وروسته بيا په دې ډگرونو كې بل چا دومره اساسي كار نه دى كړى، كه كار شوى هم دى، يا د ده له خپرو شويو اثارو څخه استفاده شوې، يا هم ټولې څېړنې د مېزونو تر شا شوي، څوك عملاً د هېواد بېلابېلو سيمو ته نه دي تللي، چې د خلكو له سينو څخه دا ولسي پانگه راټوله كړي.
استاد محمد گل نوري په ۱۳۵۱ ل ل كال، يانې تر خپلې مړينې يو كال وړاندې خپل چاپ او ناچاپ اثار داسې راپېژني:
چاپ شوي آثار
ليك ښوونكى، دوه ټوكه، لومړۍ برخه يې د انشاء اصول او دويمه برخه يې د ليك لېږلو په اړه ده، چې په ۱۳۱۷ ل كال چاپ شوی دی.
ملي هنداره، درې ټوكه، دوه ټوكه بېل بېل چاپ شوي، درېيم دا يې د كندهار په دولتي چاپخونه كې د احمدشاه بابا د كتاب چاپولو موسسې له خوا چاپ شوى دى.
پښتو اصطلاحات، يو ټوك، چې په ۱۳۲۰ ل كال كې چاپ شوى دى.
ملي سندرې او لنډۍ، يو ټوك.
متلونه، يو ټوك.
دينياتونه، يو ټوك.
مدني اخلاق، دوه ټوكه.
مدني معلومات، دوه ټوكه.
پښتو قاموس (نوراللغات چې ۴۵ زره لغات لري او استاد د خپلې لور (طيبې) په مرسته دا لغات سره ډلبندي كړي او په دوو ټوكو كې چاپ شوي، چې د پښتو ټولنې له خوا بيا چاپ شول.
رحمه اللعالمين، ليكوال يې محمد احمد جادالولي دى، چې استاد له عربي ژبې څخه ژباړلى دى، ۱۳۴۱ ل کال.
ناچاپه آثار
ملي لوبې، يو ټوك.
پښتو اهنگونه، چې تر شلو زيات اهنگونه لري. استاد يادونه كوي، چې دا اهنگونه ښاغلي فرخ افندي زما په لارښوونه په پيانو ږغولي او وروسته يې نوټېشن ترتيب كړى دى .
محمد ابراهيم عطايي د كندهار مجلې د ۱۳۵۲ ل کال د ليندۍ مياشت، پرله پسې ۱۶۴ گڼه كې د مرحوم محمد گل نوري له موږ څخه گيله من جلا سو، تر سرليك لاندې د استاد نوري د مړينې نېټه د ۱۳۵۲ لېږديز لمريز کال د ليندۍ شلمه ښيي، چې پر پنځوس كلنو خدمتونو يې هم رڼا اچولې ده.(۴)
د محمد گل نوري ټول اثار ملي او غور هدي، په تېره بيا دده ملي هنداره خورا مشهور او شهكار اثر دى، ځكه چې دا كار د بل چا د لاسه پوره نه وو. په دې افسانو كې د ادم خان او درخانۍ، فتح خان بړېڅ، مومن خان او شيرينۍ د نوري افسانې د ملي ادب يوه قيمتي پانگه ده.
د استاد نوري د نثر نمونه
لمبولال يا نېمبولال
ته واښه!
ښه! چې ؤ- يو باچا ؤ، ددې باچا يوه لور وه، زوى يې نه درلود. دغه لور خورا پر گرانه وه، او ډېره ښه سكه يې وه. پر دې لوې يې يو پېرې مين ؤ، چې نوم يې (نېمبولال) يا (لمبولال) ؤ،. چې د كشمير د پېريانو د پاچا زوى ؤ، يو مريې يې درلود، چې نوم يې (لونگين) ؤ، او څلور خوندې (خوېندې) يې درلودې، چې كشره خور يې (شېربانو) نومېده، دوي خوندې يې په لاهور كې وې، دوي هلته په كشمير كې، دى پرمين سو د باچا پر لور، نو يې مريى چې لونگين نومېدى او هرځآى به دده سره ؤ، او دده حفاظت يې كاوه، د ځان څخه جلا كى كشمير ته يې واستاوه. د ځان د يوه سپېله طالب په بڼه كړى دى. د باچا كورته نژدې په يوه مسجد كې يې ځاى ورته نيولى دى، ستيږي، د ورځې د طالبانو سره سبق پر ملا وايي، چې نيمه شپه سي، بېرته د پېري په ډول سي، راسي نه يې پېره دار ويني نه يې مينځيانې (وينځې) ويني، د باچا د لور سره پر پلنگ (پالنگ) تر سهاره شپه تېره كړي، نه يې خوب ته پرېږدي، نه يې بل څه ته، سهار وختي بېرته ولاړ سي، مسجد ته د طالب په بڼه سي په مسچد كې سق وايي هېڅوك يې نه پېژني.
اخځليكونه
1. كندهار: پرله پسې ۱۴۳ گڼه، د ۱۳۵۱ ل كال زمري مياشت، د استاد محمد گل نوري مركه.
2. ادبي انځور، سيال كاكړ، ۱۷۶ مخ، ۱۹۸۷ ز كال چاپ.
3. د نوراللغات (پښتو قاموس د الف رديف پاى، ۶۹ مخ، ۱۳۳۰ كال چاپ، د پښتو ټولنې له خوا.
4. كندهار مجله، پر له پسې ۱۶۴ گڼه، ۱۳۵۲ ل كال، د ليندۍ مياشت، د استاد محمد ابراهيم عطايي ليكنه.
5. كندهار مجله، پر له پسې ۱۳۴ گڼه، ۱۹ مخ.
د پښتو ادبياتو تاريخ اوسنۍ دوره، ليكوال، پوهاند ډاكټر زېورالدين زېور، د ۱۳۸۵ كال چاپ.
“د وخت ضرب” له خوا و ستر محمدګل نوري ته د عقيدت ډالۍ
ګرانه روهياله!
د ارواښاد نورى ياد دي کړى وو تا ته دي خداى خير درکړي. ځما هم يوه زړه خاطره راياد سوه درسره شريکوم يې.
ته ئې بيا ځما په نامه کومينټ يا پوسټ کړه. خير يوسې، او دا ده ځما ژړوونکې خاطره:
د کندهار د سره دوبي يوه توده غرمه وه او د اخوند صاب د دانې په خوله کي د يوه راډيو ساز د دوکان مخته بوډا سوى پر ملا کړوپ او په اصطلاح نړېدلى “نوري صاحب” د چرۍ پر غاړه پټو غوړولى وو او څو دانې شومنده بادرنګ ئې پر ايښي وه ورته ناست وو خرڅول ئې. د عيال نفقه ئې برابروله او دا وخت د څنګ د دوکان له راډيو څخه د ماسکو راډيو خپرونه کوله او د هغه وخت د شوروي مشهور اکاډميسن او نوموړى پښتو ادب پوه مستشرق “دوريانکوف” ږغېدى او پر پښتو شفاهي ادب ئې خبره کوله.
په دې اړه ئې د دې اويا کلن، سپين ږيري پر فلکلوريکو ليکنو مخصوصاً ملي هينداره خوږ اکاډميک بحث روان کړى وو. دې (نوري صاب) خو دا وخت شنوايي له لاسه ورکړې وه، څه ئې نه اورېدل او د راډيو ساز هم ټول چرت او فکر پخپل واړه پېچتو کي وو چي د راډيو په خېټه کي ئې منډى او را ايستى، هغه نه نوري پېژندى نه پروفېسور دوريانکوف، او نه زه او نه هم فلکلور او فولکلوريکه څېړنه، البته له نارو څخه بې خامخا د خپل ذوق په کچه څه خوند اخستى … او زه دا وخت په دې ټولو خبرو پوه اووه لس اتلس کلن باسواده او د ادب شوقين زلمى وم. د دوکان خوا ته څه دم سوم غوږ مي د دوريانکوف په ژورو خوږو خبرو کي او سترګي مي د دې مات سوي قلم و دې ترخې څېرې ته ګنډلي وې… لحظه نيمه کي د دوکاندار راته پام سو هغه چي ښه باذوقه کندارى خو نېک نيته صوفي وو زما دې دونده توجه او زما د ښايسته ځوانۍ مهذب انداز وليدى د دوکان اړخ ته د پرتې چوکۍ تعارف ئې راته وکى، او زه هم کښېنستم، نور نو دى خپل کار ته اړم سو او زه خپل.
دوريانکوف خپله بابولاله ويله، او بوډا خپل بادرنګ خرڅول…
ښه ډېر ګړى وروسته د دوکاندار زما و اوښکو ته پام سو، ما ژر ځان سمبال کى او دى چي د نکلو نارو رومانتيک موډ ته بېولى وو پر ما ئې په مينه او خلوص ږغ کړه: ځوانه لکه چي مين يې؟ ما وې: نه د غم مينتوب مي دي سي دې بادرنګ والا وژړولم. په لنډو تورو مي قصه ورسره شريکه کړه او پخپله مخه ولاړم…
په ۱۳۳۹ل کال کي د نوري د خوا ليکل سوی پښتو قاموس چي وروسته د پښتو قاموس په نامه چاپ سو او د نوري نوم ځيني ليري سو؟!.
د شهيدانو تر چوک تېر سوم او د اطلاعات او کلتور رياست ته مي ځان د خپل مشر ورور و آفس ته ورساوه هغه (ابراهيم عطايي) دا وختونه د ولايت د اطلاعاتو اوکلتور رئيس وو. ورور چي مي دا ابتر کيفيت حس کى، وې پوښتلم: هلکه! څه غم جوړ دئ ته وا انا دي مړه سوې؟ ما ول: نه خو يو عجيب تصادف وو. قصه مي ورته وکړه، هغه مجبور، مظلوم، بېوسه بيوروکراټ څو ځله آه اوف کړه تر سترګو ئې د روڼو اوښکو کړۍ راتاو سوه خو ضبط ئې کړه او په ناهيلي انداز چي څه خښم او غصه، جدت او د انتقام جذبه په ګډه وه وويل: هلکه ځان ټينګوه د بادرنګو تړه بې خاونده نه پاتېږي. غم ئې مه کوه نن د نوري ده سبا زما او ستا ده … تر څو د سردارانو د استبداد دا تور ټغر نه وي ټول سوى دا تراژيدي به مسلسل تکرارېږي…
د ورور له آفسه راووتم او بيرته پر خپله لاره مخ د هرات بازار پرخوا روان سوم، بيا د اخوندصاب دانه وه او هغه بوډا بادرنګ فروش، خو په دې فرق چي راډيو ساز بوډا له لمره لږ د خپل دوکان و سيوري ته يو څه ورڅخولى وو او يو زړه ګونۍ ئې تر ځان ورلاندي کړې وه…
زمانې تېري سوې هغه زما د لالا په ژبه د سردارانو د استبداد ټغر ټول سو… د تره کو وحشت د کور، کالي، ډوډۍ ترانه ګونګه سوه، د سولي او اجتماعي عدالت د کاذبو داعيانو ډرامه ختمه سوه، د کليمې د ټېکه دارانو د قتل او قتال لوى ږيرې هنګامه هم سړه سوه او دا دئ د در په دېوال ناځوانه ګاونډي د خونخوره خرس خېټه د يوه مظلوم بېوسه بني آدم په سوځلو دونده مړه سوه، چي وپړسېدل او وچاودېدل او اوس بيا دا دئ د مځکى د ها بل مخ د سوله غوښتونکو پر ډيموکراسي مينو وار دئ، شين غوبل جوړ دئ مرګو راګډه ده ټوله وژل کېږو خو د هيچا سره جواب نسته چي ولي؟ او د څه له پاره د شين سترګو د جبري ډيموکراسۍ په نذرانه کي مو د ژوند، عزت او غيرت کډي بارېږي… يو وايي فرنګى دئ بل وايي چلتارى دئ، يو وايي پنجابى دئ، يو وايي ږيره ده بل وايي برېت دئ، يو وايي خريلى بل وايي دا ږيري دي بل وايي دا نيم ږيري دي… او په واقعيت امر کي دا ټوله دي … دا دي درې کم پنځوس کاله پر دې ناورين واوښتل د يوه نوري خو هډونه لا خاوري سول او نور نوريان يو په بل پسې راځي هغه د اخوندصاب د دانې تړه ده او هغه د زړو بادرنګو ستړې… هو، چي د قلم د تقدس متعهد ليکوال وي، چي قلم ئې د خداى د رضا او د قوم د وفا او انسانيت د هدا له پاره چلېږي نه د شهرت او شهوت د مرداريو له پا ره، نه د معتبريو او چوکيو له پاره، د هغو به همداسي ژوند او همداسي مرګ وي …
رب دي نوري او نوريان ټول په خپل نوراني سمندر کي په نوراني پيالو اوبه کړي!
آمين، آمين، آمين
“ع. ملا”