«آزادخان سلیمانخیل هوتکی غلجایی ملقب به آزادخان افغان، اهل کابل[۱] بود که پس از فتح این شهرتوسط نادر شاه (۱۱۵۰ق) به سپاه او پیوست و در لشکرکشی به هندوستان شرکت کرد و تا پایان کار پادشاه افشار در خدمت وی به سر می‌برد.[۲] او از ابراهیم‌شاه، برادرزاده نادر، لقب خانی دریافت کرد و پس از شکست ابراهیم‌خان از شاهرخ میرزا، فرصت را مغتنم شمرده، ارومیه را تصرف کرد و به حکومت در قسمتی از آذربایجان پرداخت و مدعی تاج و تخت ایران بود.[۳]حکمرانی آذربایجان:
پس از قتل نادر به نیروهای ابراهیم‌میرزا برادرزاده نادر پیوست و از او لقب خانی گرفت، اما با شکست ابراهیم‌میرزا از نیروهای شاهرخ‌میرزا به او به همراه سواران افغان به سید محمد، تولیت آستان قدس رضوی پیوست و از طرف او به قزوین فرستاده شد. پس از انصراف از سرحدداری غرب به فرمان خالد پاشا والی شهر زور پیوست، پس از آن به خدمت نقی‌خان قاسملو افشار درآمد. در آخر با متحد ساختن رهبران ترک و کرد محلی و سرفرود آوردن در برابر اراکلی‌خان پادشاه کارتلی و کاختی، توانست کنترل تمامی نواحی میان ارومیه و اردبیل را به دست گیرد. وی بعدتر کنترل زاگرس مرکزی را نیز به دست آورد.
جنگ کریم خان زند با آزاد خان افغان:
آزادخان به دعوت علی‌مرادخان بختیاری که به همراه یکی از بازماندگان صفویه از بغداد به سمت ایران پیشروی می‌کرد و قصد تسخیر قلعه کرمانشاه را داشت، به آنجا رفت. اما پیش از رسیدن وی، کریم‌خان زند حاکم حقیقی غرب ایران این لشکر را شکست داد. کریم‌خان در صدد تعقیب و شکست سپاهیان افغان برآمد اما شکستی بزرگ خورد، پس از آن افغان‌ها به قلعه پری که مرکز زندیان بود یورش بردند و هفده تن از خان‌های زند و پانزده تن از زنان ایشان را که مادر کریم‌خان نیز در میان شان بود به اسارت گرفت و به سمت ارومیه برد مگرایشان در راه گریختند و در بروجرد به کریم‌خان پیوستند. سرانجام کریم خان زند پس از تعقیب و گریز او، توانست وی را شکست دهد و او را به زندان انداخت تا اینکه در تاریخ ۱۷۸۱ میلادی در زندان [در شیراز] مرد.[۴]
پانویس
1. گ‍ل‍س‍ت‍ان‍ه، اب‍وال‍ح‍س‍ی‍ن محمد ام‍ی‍ن، م‍ج‍م‍ل‌ال‍ت‍واری‍خ پس از نادر، ۳۲.[آزادخان ازاهل اندړغزنی بود، نه از کابل.رجوع شود به خلاصه زندگینامه آزادخان درذیل همین مطلب.س]
2.- گ‍ل‍س‍ت‍ان‍ه، اب‍وال‍ح‍س‍ی‍ن محمد ام‍ی‍ن، م‍ج‍م‍ل‌ال‍ت‍واری‍خ پس از نادر، ۱۸۲.
3-.گ‍ل‍س‍ت‍ان‍ه، اب‍وال‍ح‍س‍ی‍ن محمد ام‍ی‍ن، م‍ج‍م‍ل‌ال‍ت‍واری‍خ پس از نادر، ۱۸۴.
4.- http://www.iranicaonline.org/articles/azad-khan-afgan-d
منابع[ویرایش]
•گ‍ل‍س‍ت‍ان‍ه، اب‍وال‍ح‍س‍ی‍ن محمد ام‍ی‍ن. م‍ج‍م‍ل‌ال‍ت‍واری‍خ پس از نادر. تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
•J. R. Perry. “ĀZĀD KHAN AFḠĀN”. In Encyclopædia Iranica. vol. 1. Bibliotheca Persica Press, December 15, 1987. ISBN 0710091109. Retrieved August 18, 2011
درویکی پیدایای فارسی سکه ای از ازادخان افغان با این خصوصیات به نظرمیرسد:
آزادخان افغان
سکه‌ای از آزادخان
دوران ۱۷۵۰ میلادی – ۱۷۸۱ میلادی
نام کامل آزادخان سلیمانخیل هوتکی غلجایی
(لقبها) آزادخان افغان
آزادشاه افغان
درگذشت ۱۷۸۱ میلادی
محل درگذشت شیراز