موهن لاال و افغان ها و جنگ اول افغان

تاریخ دان، پروفیسور و نویسنده افغان
در تاریخ معاصر افغانستان، نامی که با تاریخ نگاری، تاریخ پژوهشی، تاریخ شناسی، ترجمه، نویسنده گی و موقف ملی گره خورده و با خط زرین درج گردیده، نام مرحوم پوهاند دکتور محمد حسن کاکړ است. این دانشمند افغان، آثار پخته و میراث معنوی سترگی را به مردم و جهانیان از خود به میراث گذاشته است، هنگامی که از افغان و افغانستان نام برده می شود، توأم با آن از پوهاند محمد حسن کاکړ نیز یاد می گردد. این نام ماندگار، هیچگاه در گرد و غبار تاریخ محو نخواهد شد.

پوهاند دوکتور کاکړ، استاد اسبق پوهنتون کابل و آمر دیپارتمنت تاریخ، در ۱۸ ماه جدی ۱۳۹۵ هـ.ش (۶ جنوری ۲۰۱۷ م) در ایالت سانفرانسیسکوی ایالات متحدۀ امریکا به اثر بیماری که عاید حالش شده بود، داعی اجل را لبیک گفت، و به دیدار حق شتافت. روحش شاد باد.

پوهاند محمد حسن کاکړ، در سال ۱۳۰۸ هـ.ش (۱۹۲۹ م) در روستای پلوتی یا دیوه مرکز ولایت لغمان متولد شد. هنوز سال نخست زنده گی را به سر نرسانده بود که پدرش، میرزا فضل الحق وفات یافت و امور تربیتی اش را مادرش بی بی خاتمه نیازی بر عهده گرفت. محمد حسن کاکړ هنوز در آوان کودکی بود که از نعمت محبت مادر نیز محروم شد. بعد از وفات مادرش، امور تکفل و امور ترتبیتی اش را مامایش عبدالمقیم خان نیازی که در قندهار اقامت داشت، به دوش گرفت.