مزارشريف، د عجب خان اپريدي کلا/غازيانو کلا

څرنګه چي د افغانانو خپل تاريخ دوی نه دی ليکلی نو په اړه جالبي افسانې هم سته، دې کسانو کي د عجب خان اپريدي پر ژوند د کتابونو او څېړنو علاوه څو فلمونه هم جوړ سو خو اصلي خبره اکثره ځايونه ورکه ده.

سل کاله وړاندي د پېښور کوهاټ ته نږدېد آدم خېلو په دره کي د عجب خان په نامه يو انګرېز ضد ځوان اوسېده، هغه د کوهاټ پر يوه انګرېزي اډې د يرغل پر مهال وسلې له ځان سره يوړې، انګرېزي ځواکونو ئې کور محاصره او د تلاشۍ پر مهال چي عجب خان کور نه وو، د هغه مور زهيره کړه.

عجب خان د انگرېزانو دا حرکت قومي سپکاوی وگاڼه او د بدل اخيستلو لپاره ئې په ۱۹۲۳ع کال د انګرېزي میجر ایلس میرمن په خطا ووژله او لور یې [مس ایلس] وتښتوله. څرنګه چي پښتنو کي دغه پېښه يوه له نادرو پېښه وه او دغه میجر د انگرېزانو د مشهورو او زړورو افسرانو څخه وو، نو نړیوال شهرت ئې پیدا کړ او د نړۍ یو شمیر ورځپاڼو او مجلو دغه پېښه د مخالفت او یا موافقت له مخه په ډیر آب او تاب سره ولیکله او وروسته د ده پر مېړانه او زړورتیا باندې ناولونه، ډرامې او فلمونه جوړ سول.

انګرېزي دولت له لندن څخه د عجب خان د نیولو پر سر دیرش زره هندۍ روپۍ انعام کښېښود، تېراه ئې بمبار او د عجب خان کور ئې وسوځه. عجب د افغانستان جلال اباد کي شينوارو ته ولاړ، انګرېزانو شاه امان الله ته ليک ولېږه چي عجب راوسپاره او که نه وي نو پر جلال اباد د بمبارۍ ګوتڅنډنه کوو؟

میس مولي ایلیس څو ورځي د عجب خان اپریدي سره وه. له تښتولو وروسته هغې ته د نارینه کالی او څپلۍ ورکړل سوې، عجب خان هغه په خپل کور له خپلو ښځو سره يو ځای کړه او د بیرته تګ په وخت کي پښتني جامې ورته دسوغات په توګه ورکړل سوې.

د شرایطو د پوره کولو وروسته عجب خان اپریدي په ډیر درنښت او عزت سره میس ایلیس پریښودله.

میس ایلیس چي کله ۷۷ کلنه وه په ۱۹۸۳ع کال کي دانګلستان څخه کوهاټ ته راغله، د کوهاټ خلکو یې ډیر درناوي وکړ.

خو د شاه امان الله په مرسته دغه موضوع د ميرزمان خان په منځګړيتوب حل سوه او غازي عجب خان، اکا شهزاده خان او ایمل خان په شمول پنځه نارینه او څو ښځي د افغانستان په شمال مزار شريف د والي/ګورنر په کور کي له دريو مياشتو مېلمستيا وروسته د افغانستان حکومت پر دولس سوه جریبه مځکه يوه لويه کلا ودانه او عجب خان ته وسپاره.

د عجب خان د دریو میرمنو څخه لس زامن او د شهزاده خان د دوو ښځو څخه پنځه زامن پاته سول. گل اکبر او د هغه پلار سلطان میر چي د انگرېزانو نه پخلا کېدونکي دښمنان وول، مزار شریف ته په تگ راضي نه سول او د جلال اباد حاکم ګورنر هغوی له خپلي سيمي وایستل، ويل کېږي چي له جلال اباد څخه څو شينواري ملکان پېښور ته ولاړل چي له انګرېزانو ايښي انعام تر لاسه کړي چي د هغوی دښمن ئې شاړه خو انګرېزانو توجه ور نه کړه.

د ۱۹۲ع کال کي د سقاوۍ منځ ته راتللو په وخت کي حبيب الله کلکاني خپل ملګري عبدالرحیم او لښکر مزار شریف ته ولیږه تر څو اماني حکومت ته د پای ټکی کښېږدي خو عجب خان افریدی د سقاوي لښکرو په وړاندي ودرېدی، وروسته په سرپل کي د غلام اسحٰق خان سره ملګری سو او بلخ مزار شریف ئې پوره سقاویانو څخه ونیول خو موده وروسته سقاویان بېرته بریالي سول، دا ځل د غلام نبي بیګ په مشرۍ د غازي امیر امان الله خان په پلوۍ هزاره ګان ورسره ملګري سوه چي مزار شریف کي تر نیم ډیر سقاوي لښکر له منځه ولاړ او مزار شریف د سقاوي اړدوړ تر پای پوري یې وساتل چي د محمد نادر شاه په راتتلو هغه عجب خان اپریدي ته لیک ولیږی چي کومي مځکي چي غازي امیر امان الله خان درکړي دي همغه ستا دي او هملته په مزار شریف کښي واوسه.

عجب خان اپريدي د ۱۹۶۱ع کال په جولای د افغانستان په مزارشریف کي د ۹۵ کلو په عمر وفات او هلته خاورو ته په ډېر درناوي وسپارل سو، مزارشريف کي د عجب خان کلا له ځان سره افسانوي او فولکوريکي رښتني جالبي کيسې لري.

عجب خان د انگریزانو پر وړاندي د یو ملي اتل، مېړاني او هېوادپالني په اړه په ازبکو، تاجکو او پښتنو کي ډېر لوی نوم لري او ځيني سيمو کي ئې په نامه ملي سندري هم سته.